Nadwaga i otyłość - przyczyny, skutki, klasyfikacja

Jednymi z najbardziej niebezpiecznych chorób cywilizacyjnych XXI wieku są nadwaga i otyłość. Stanowią zagrożenie dla zdrowia, a w skrajnych przypadkach prowadzą nawet do śmierci. Szacuje się, że w Polsce problem ten dotyczy 62% mężczyzn i 46% kobiet. Niestety na tych liczbach się nie skończy . Istnieją analizy mówiące, że w ciągu kolejnych lat ilość osób z nadwagą lub otyłością będzie stale się zwiększać. Znaczne nagromadzenie tkanki tłuszczowej w organizmie to sygnał, aby jak najszybciej zadbać o swoje zdrowie i rozpocząć proces odchudzania.

Chcesz dowiedzieć się więcej na temat nadwagi i otyłości ? W poniższym artykule omawiamy przyczyny, skutki, a także możliwe sposoby walki z nimi.

Różnica między nadwagą a otyłością

Nadwaga oraz otyłość to stany organizmu, w których przebiegu dochodzi do zmagazynowania nadmiernej ilości tkanki tłuszczowej. Co za tym idzie, przekłada się to na nadmierną masę ciała. Pierwszym skutkiem nadmiernego odkładania się tłuszczu jest nadwaga . Jeśli w tym momencie nie wdrożymy zmian w żywieniu oraz w zakresie aktywności fizycznej, może dojść do rozwoju otyłości.

Prawidłowa zawartość tkanki tłuszczowej w organizmie różni się u kobiet i mężczyzn oraz jest zmienna ze względu na wiek. Kobiety fizjologicznie potrzebują większej ilości tłuszczu, aby przystosować ciało do ciąży i zachować równowagę hormonalną. Uogólniając, procent tkanki tłuszczowej powinien stanowić około 10-20% masy ciała u mężczyzn i około 20-30% u kobiet . Jeśli przekroczy on 25% masy ciała u mężczyzn i 35% masy ciała u kobiet na tej podstawie można zdiagnozować wystąpienie otyłości. Wartości pomiędzy normą a otyłością, wskazują z kolei na nadwagę.

Czym jest nadwaga?

Według Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób (ICD-10 ) nadwaga uznawana jest za chorobę, która może przerodzić się w otyłość . Występuje pod oznaczeniem E66.3 i stanowi podtyp otyłości.

Wraz z nadwagą idą w parze nie tylko problemy z nadmiarem tkanki tłuszczowej, ale również zaburzenia hormonalne . Nadwaga staje się typową cechą w krajach wysoko rozwiniętych.

Czym jest otyłość?

Otyłość to choroba, którą również możemy odszukać w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób (ICD-10). Jej oznaczenie to E66 i sklasyfikowana jest jako choroba przewlekła . Otyłość to stadium występujące w wyniku postępującej nadwagi, a przez to wiąże się z jeszcze większymi konsekwencjami zdrowotnymi.

Mówiąc o otyłości, ważnym aspektem jest zwrócenie uwagi na dwie tendencje gromadzenia się tkanki tłuszczowej w organizmie:

• w okolicy brzusznej – tzw. otyłość wisceralna/ trzewna,
• w okolicy udowo-pośladkowej – tzw. otyłość gynoidalna.

Potocznie te dwa typy otyłości nazywane są kolejno otyłością typu jabłko oraz otyłością typu gruszka . W przypadku otyłości brzusznej ryzyko wystąpienia chorób metabolicznych jest znacznie wyższe niż u osoby z sylwetką typu gruszka . Dzieje się tak dlatego, że tłuszcz gromadzi się na narządach wewnętrznych. Otyłość trzewną diagnozuje się, gdy obwód talii u mężczyzn jest równy lub wyższy od 94 cm, a u kobiet równy lub wyższy od 80 cm .

Przyczyny nadwagi i otyłości

Na wystąpienie nadwagi i otyłości ma wpływ wiele czynników. Podstawowe z nich to: czynniki środowiskowe, czynniki społeczno–kulturowe, czynniki genetyczne, stan hormonalny organizmu oraz wpływ niektórych leków .

Rozwój cywilizacyjny i związany z nim wzrost jakości życia jest bezpośrednio związany z rozwojem nadwagi i otyłości. W dzisiejszych czasach, żyjąc w krajach rozwiniętych, mamy nieograniczony dostęp do jedzenia. Posiłki są wysoko przetworzone i zawierają nadmiar cukrów prostych oraz tłuszczu zwierzęcego.

Dodatkowo aktywność fizyczna ograniczona zostaje do minimum . Praca siedząca nie sprzyja wysokiemu wydatkowi energetycznemu. Ospałość, spowodowana spędzaniem dnia przy biurku, nie motywuje do podjęcia aktywności fizycznej po pracy. Przewlekły stres, który dotyka znaczącej części społeczeństwa, sprawia, że niektórzy zaczynają walczyć z nim, zajadając go. Podczas jedzenia poziom endorfin rośnie i na chwilę można odwrócić uwagę od problemów.

Jednak czasami przyczyna nadwagi i otyłości tkwi głębiej. Mogą być one wynikiem powikłań poważnych chorób wpływających na gospodarkę węglowodanową czy chorób układu hormonalnego, takich jak m.in.: niedoczynność tarczycy, zespół policystycznych jajników, niedobór hormonu wzrostu czy uszkodzenie podwzgórza .

Skutki nadwagi i otyłości i ich wpływ na zdrowie

Nadwaga i otyłość są przyczyną licznych chorób przewlekłych takich jak:

• cukrzyca typu 2,
• choroba niedokrwiennej serca,
• nadciśnienie tętnicze,
• zaburzenia lipidowe.

Prowadzą również do:

• udaru mózgu,
• zawału serca,
• nowotworów.

Skutki nadwagi i otyłości nie objawiają się jednak tylko w chorobach. Na co dzień powodują pogorszenie jakości życia, problemy emocjonalne oraz spadek wydolności organizmu.

Diagnostyka otyłości i wdrożenie leczenia

Nadwagę i otyłość diagnozuje się przez wykonanie trzech podstawowych pomiarów antropometrycznych. Są to:

• pomiar masy ciała,
• pomiar wzrostu,
• pomiar obwodu talii.

Dzięki pierwszym dwóm wynikom można obliczyć wskaźnik BMI (Body Mass Index), czyli stosunek masy ciała do wzrostu. Dzięki trzeciemu parametrowi określimy z kolei rozmieszczenie tkanki tłuszczowej w organizmie. Według Światowej Organizacji Zdrowia – WHO nadwagę u osób dorosłych diagnozuje się, gdy wartość BMI znajduje się w zakresie od 25,0 do 29,9 kg/m². O otyłość mówi się, gdy współczynnik jest równy lub wyższy od 30,0 kg/m².

Oprócz pomiarów antropometrycznych, do diagnozy używana jest również metoda bioimpedancji elektrycznej . Polega ona na analizie składu ciała dzięki przepływającemu prądowi.

Leczenie otyłości i nadwagi powinno skupiać się nie tylko na zmniejszeniu wagi, ale również na polepszeniu jakości życia chorego oraz parametrów metabolicznych organizmu. Może obejmować:

• dietę,
• trening,
• psychoterapię,
• farmakoterapię,
• metody operacyjne lub endoskopowe.

Sposoby walki z nadwagą

Podstawowym sposobem walki z nadwagą i jej konsekwencjami jest deficyt kaloryczny . Mówimy o nim gdy wydatek energetyczny naszego organizmu jest wyższy niż ilość kalorii, które przyjmujemy wraz z pożywieniem. Dzięki temu, że zjadamy mniej kalorii, niż potrzebujemy na co dzień, dochodzi do redukcji masy ciała.

Istnieją dwa elementy, dzięki którym można wygenerować deficyt kaloryczny. Pierwszy z nich to zdrowa dieta o obniżonej zawartości kalorii, a drugi – trening. Dla jak najlepszych efektów warto połączyć ze sobą oba sposoby.

Aby świadomie wejść w deficyt kaloryczny, w pierwszej kolejności należy poznać swoją całkowitą przemianę energii (CPM). O tym jak to zrobić przeczytasz w naszym artykule „ Czy deficyt kaloryczny działa ”. Następnie od wartości CPM odejmujemy deficyt rzędu 200-500 kcal. Przekraczanie tej wartości może wywoływać negatywne konsekwencje dla zdrowia. Oprócz tego dieta powinna być różnorodna i zbilansowana . Zaleca się także, aby spożywać 4-5 dietetycznych posiłków dziennie. Ma to na celu dostarczenie do organizmu wszystkich niezbędnych składników odżywczych oraz zapobieganiu uczucia głodu.

Trening to dodatkowy wydatek energetyczny. Pozwala jeszcze skuteczniej wejść w stan deficytu kalorycznego . Uwzględniamy go przy ustalaniu CPM. W zależności od rodzaju wysiłku, w ciągu godziny możemy spalić około 250 – 500 kcal. Najbardziej wymagające treningi, jak np. bieganie na bieżni czy kickboxing mogą spalać nawet 500 kcal w ciągu zaledwie 30 minut. Przy optymalnej diecie i regularnej aktywności fizycznej, deficyt kaloryczny powinien pozwolić na zrzucenie około 1 kilograma tygodniowo.

Jak zapobiegać nadwadze i otyłości?

Czy da się skutecznie zapobiec nadwadze i otyłości? Czy lepiej zaakceptować, że taki jest nasz urok i nic na to nie poradzimy?

Oczywiście, że możemy coś z tym zrobić i im szybciej zrozumiemy, że mamy realny wpływ na swoją sylwetkę, tym lepiej. Nie trzeba wcale spędzać po kilka godzin na siłowni, żeby cieszyć się zdrowiem i odpowiednim wskaźnikiem masy ciała BMI.

Na początek ustal swoją całkowitą przemianę materii (CPM) i pozostań na utrzymaniu kalorycznym. Zmień nawyki żywieniowe i przykładaj wagę, do tego co jesz. Unikaj wysoko przetworzonych produktów, a zamiast nich jedz produkty o wysokim wskaźniku sytości .

Prowadzisz siedzący tryb życia? Zadbaj o spontaniczną aktywność fizyczną. Wybierz rower lub autobus zamiast samochodu, a jeśli to niemożliwe zaparkuj dalej od pracy i przejdź część trasy na piechotę. Zamiast windy wybierz schody, a gdy rozmawiasz przez telefon, przechadzaj się po pomieszczeniu. Te z pozoru drobne zmiany przysłużą się naszemu zdrowiu.

Nie zapominaj o treningach. Wcale nie musisz jechać na siłownię na drugi koniec miasta. Wystarczy, że zaopatrzysz się w kilka podstawowych akcesoriów fitness , takich jak np. hantelki czy hula-hop i z powodzeniem wykonasz trening w domu.

Pamiętaj, że najważniejszy w zapobieganiu nadwadze i otyłości jest balans. Wszystkie te porady nie powinny być karą. Spróbuj podejść pozytywnie do zmian i polubić aktywny styl życia, a zdrowe nawyki szybko staną się Twoją rutyną.

Podsumowanie

Nadwaga i otyłość to problemy, które wymagają kompleksowego działania. Najczęściej poradzimy sobie z nimi dietą oraz treningiem i wytworzonym dzięki nim deficytem kalorycznym. Gdy organizm znajduje się w stanie ujemnego bilansu energetycznego , musi korzystać z innych źródeł energii niż energia z pożywienia. Zaczyna więc sięgać po „zapasy” zgromadzone w tkance tłuszczowej i mięśniach, a to sprawia, że chudniemy.

Zaczynasz odchudzanie? Pamiętaj, aby treningi były regularne. Wybierz taki rodzaj aktywności, który będzie dla Ciebie czymś przyjemnym i chętnie powtarzanym . Oprócz samych jednostek treningowych zadbaj też o spontaniczną aktywność fizyczną. Lecz co najważniejsze, nie zapomnij cieszyć się z wprowadzania zdrowej rutyny i spróbuj polubić swój nowy styl życia.